“رجب” در لغت نام نهری در بهشت است و در طول سال از ابتدای این ماه یک برنامه سنگین عبادی شروع می شود که تا آخر ماه مبارک رمضان ادامه دارد چنانکه گویی در این سه ماه برنامه و طرح فشرده یک سلوک مرضی خداوند با ذکر شواهد و نشانی همه منازل و مشکلات این راه ذکر شده است.
* ماه رجب، سراسر نور و فضیلت و رحمت است. شب اول آن که جزء چهار شب برتر سال است و شب زنده داری در آن که بسیار مورد تاکید قرار گرفته، لیلة الرغائب (اولین شب جمعه ماه) و میلاد ابوالائمه امیرالمومنین علیه السلام تا شب نیمه رجب و ایام مبارک “بیض” که راهیان طریق سلوک به اعتکاف و مناجات با رب جلیل می‌نشینند و بیست و هفتم رجب که رحمت الهی ظهور کرد و محمد مصطفی صلی الله علیه و آله به رسالت مبعوث شد.
* رعایت کنندگان حرمت ماه رجب و عاملین به اعمال آن را “رجبیون” نامند. همانا که در قیامت فرشته ای ندا می دهد:«أین الرجبیون»، کجایند افرادی که ماه رجب را محترم شمرده و اعمالی از آن را انجام داده اند.
* امام خمینی (ره)، این عارف بالله در مورد ماه رجب می فرماید:
«شرافت ماه رجب در زبان ها ، در بیان ها، درعقلها و در فکرها نگنجد. رجب ماه دعا و استغفار است و سفارش زیادی به استغفار در این ماه شده است.»
فضائل ماه رجب
* هفتمین ماه از سال هجری قمری رجب نام دارد که نباید فضیلت آن را به بوته فراموشی سپرد زیرا در میان ماههای دوازده گانه تنها و بدون ائتلاف با ماههای دیگر از حرمت و قداست برخوردار می باشد، در واقع چهار ماه در قرآن کریم با تعبیر «حرم» یعنی برخوردار از حرمت یاد شده است که یکی از آنها فرد است که رجب نام دارد و در آن قتال و کشتار حرام می باشد.
* رسول اکرم (ص) فرموده اند: «رجب ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت به پایه آن نمی رسد و قتال با کافران در این ماه حرام است، آگاه باشید که رجب ماه پروردگار است و شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است و اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز روزه بدارد خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور میگردد .»
* امام هفتم (ع) فرموده اند: رجب نام نهری است در بهشت که از شیر، سفیدتر و از عسل، شیرینتر است; هر کس یک روز از آن را روزه بدارد خداوند از آن نهر به او بیاشامد.
* از امام صادق (ع) نقل شده که حضرت محمد (ص) فرمود: رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب» میگویند زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می‌شود پس بسیار بگوئید استغفر الله و اسئله التوبة.
* در حدیث است که حضرت نوح(ع) روز اول این ماه سوار بر کشتی شد و نجات یافت و فرمودند: کسانی که با او هستند روزه بدارند و هر که این روز را روزه بدارد آتش عذاب یک سال از او دور می شود و نیز طبق سخن حضرت صادق(ع) خواندن زیارت امام حسین(ع) در روز اول این ماه مستحب و تأکید شده است.
* پیامبر(ص) فرمودند: رجب برای امّت من ماه استغفار است پس در این ماه به محضر پروردگار از گناهان خویش پوزش طلبید که خداوند بخشنده ای مهربان است.
* امام صادق(ع) فرمود: روزه بیست و هفتم رجب را از دست مده که آن روزی است که مقام نبوّت به محمّد(ص) داده شد و ثواب آن برای شما به اندازه ثواب شصت ماه است.
نامهای رجب
* ماه رجب، به دلیل برخورداری از مزایای گوناگون و توجه به ابعاد معنوی آن، نامهای دیگری نیز دارد؛ نامهایی مثل ماه آمرزش خواهی (شهرُ الاستغفار)؛ ماه تک (رَجَبُ الفَرد) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از سایر ماههای حرام؛ سرشار (رَجَبُ الاَصَبّ) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی؛ ماه امیرمؤمنان (شهرُ امیرِالمؤمنین)، ریسمان الهی و اَصَمْ یعنی برخوردار از فضیلتهای بسیار.
اعمال ماه رجب در کتاب شریف المراقبات مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی
* ماه رجب ماهی است که ارزش و شرافت بسیاری دارد. از مشهورترین ماه هاست و از اوقات ارزنده برای دعاست . در ایام جاهلیت ، این ماه به طوری معروف بوده است که آنان برای به دست آوردن حوایج خود منتظر رسیدن آن بوده اند.
* ماه رجب ماه «علی علیه السلام» است؛ چرا که ولادت آن امام در این ماه اتفاق افتاده است . شب اول رجب ، از شب های چهارگانه ای است که احیا و عبادت در آن تاکید شده است.
* روز نیمه ماه رجب از بهترین روزها برای دعاست.
* 27 رجب ، روز “مبعث” رسول اکرم صلی الله علیه وآله است ؛ روز ظهور رحمت رحیمیه خداوند؛ روزی که همانند آن از اول عالم تا امروز نیامده است؛ اشرف روزها از نظر معنویت است.
از مراقبات این ماه آن است که معنای ماه حرام را دانسته، و حق آن را ادا کنیم. حرکات، سکنات و خطورات قلبی خویش را مراقبت کنیم .
* بدانیم این ماه، موسم عبادت و شب زنده داری است. دعا هنگام دیدن ماه رجب، توجه به برکات رجب المرجب و … نباید فراموش شود.
* روزه سه روز از ماه رجب و ارزش بسیار آن حاکی از منزلت این ماه و عظمت روزه آن است .
(المراقبات ، ص 35 – 75)
سیری در آداب ماه شریف رجب
1 – به یاد داشتن حدیث ((ملک داعى))
از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) روایت شده: ((خداى متعال در آسمان هفتم فرشته اى قرار داده است که ((داعى)) گفته مى شود. هنگامى که ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب از این ماه تا صبح مى گوید: خوشا به حال تسبیح کنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خداى متعال مى فرماید: همنشین کسى هستم که با من همنشینى کند. فرمانبردار کسى هستم که فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم. ماه، ماه من و بنده، بنده من و رحمت، رحمت من است. هر کسى در این ماه مرا بخواند او را اجابت مى کنم و هر کس از من بخواهد به او مى دهم و هر کس از من هدایت بخواهد او را هدایت مى کنم . این ماه را رشته اى بین خود و بندگانم قرار دادم که هر کس آن را بگیرد به من مى رسد.))
2 – مقدم شمردن عبادت بر تحصیل علم در این ماه و ماههاى شعبان و رمضان نمایند؛ گر چه تحصیل علم نیز از برترین عبادتهاست.
3 – خواندن دعای وارد شده که در هنگام دیدن ماه در شب اول.
4 – خواندن بیست رکعت نماز در شب اول این ماه، بعد از نماز مغرب که در هر رکعت بعد از سوره فاتحه و اخلاص را یک مرتبه خوانده و براى هر دو رکعتى ، یک سلام بدهد.
یا نمازی که از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) روایت شده: کسى که دو رکعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا بخواند و در رکعت اول آن، سوره فاتحه و الم نشرح را یک بار و اخلاص را سه بار و در رکعت دوم، سوره فاتحه، الم نشرح، اخلاص و معوذتین (ناس و فلق) را هر کدام یک بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از آن نیز سى بار ((لا اله الا اللّه)) گفته و سپس سى بار بر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) صلوات بفرستد. گناهان گذشته او آمرزیده شده و او را مانند روزى که از مادر متولد شده از گناهان بیرون مى برد.
5 – توجه به خداى متعال با نامهاى او مانند ((کریم العفو و مبدل السیئات بالحسنات)) و توسل به او به وسیله محمد و آل او (علیه السلام)
6 – اعمال شب ((لیلة الرغائب)) که در ادامه ذکر می‌شود.
7 – در روز اول روزه، نماز حضرت سلمان دعا در اول آن با دعایى که در اقبال سید قدس سره روایت کرده است.
8 – در تمام ماه، هزار بار بگوید: استغفر اللّه ذاالجلال و الاکرام من جمیع الذنوب و الاثام .
شیخ صدوق (ره) روایت کرده است: اگر کسى این ذکر را در رجب، هزار بار بگوید، خداوند متعال مى فرماید: اگر گناهان شما را نبخشم، پروردگار شما نیستم، پروردگار شما نیستم، پروردگار شما نیستم!
9- در تمام ماه رجب، سوره توحید را ده هزار بار و همچنین روایت شده است که هزار بار بخواند.
روایت شده است: ((کسى که هزار بار آن را بخواند روز قیامت ، عمل هزار پیامبر و هزار فرشته را مى آورد و هیچکس نزدیکتر از او به خدا نیست ؛ مگر کسى که بیشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن این سوره در رجب ، چندین برابر است .))
10 – هزار بار در این ماه خدا را تسبیح کردن.
در روایت آمده است کسى که چنین عملى را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب براى او نوشته و صد کاخ در بهشت براى او مى سازد.
11 – در تمام این ماه ، هزار بار (( لا اله الا اللّه )).
روایت شده است کسى که در این ماه این عمل را انجام دهد خداوند براى او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت براى او مى سازد.
12 – گفتن صد بار «استغفر اللّه الذى لا اله الا هو وحده لا شریک و له و اتوب الیه»
و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او را مى آموزد و کسى که چهار صد بار بگوید خداوند پاداش صد شهید را براى او مى نویسد.
13 در تمام ماه با پیروى از امام سجاد (علیه السلام ) در سجده ذکر « عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک» را گفتن.
14 – هر صبح و شب و بعد از هر نمازى دعاى یا من ارجوه لکل خیر…. را بخواند و سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حرکت داده گریه کند و بگوید: یا ذالجلال و الاکرام یا ذا النعماء و الجود یا ذا المن و الطول حرم شیبتى على النار.
15 – خواندن دعاى : یا من یملک حوائج السائلین …
16 – زیارت امام حسین (علیه السلام ) در اول و وسط ماه است .
17 – روز بیست و هفتم رجب ، مستحب است که روزه بگیرد، غسل کرده و زیارت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و حضرت على (علیه السلام ) را بخواند.
لیلة الرغائب
اولین شب جمعه ماه رجب را لیلة الرغائب نامند. در این شب ملائک بر زمین نزول می کنند. برای این شب عملی از رسول خدا صلی الله علیه و آله ذکر شده است که فضیلت بسیاری دارد و بدین قرار است:
* از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) روایت شده است که فرمودند: ((از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبى است که فرشتگان آن را ((لیلة الرغائب)) مى نامد. این نامگذارى به این جهت است که هنگامى که یک سوم از شب گذشت، هیچ فرشته اى در آسمان ها و زمین نمى ماند، مگر این که در کعبه و اطراف آن جمع مى شوند.
آنگاه خداوند، به طور غیر منتظره اى بر آنان وارد شده و مى فرماید: اى فرشتگانم! هر چه مى خواهید از من درخواست کنید. فرشتگان عرض مى کنند: حاجت ما این است که از روزه داران رجب درگذرى . خداوند مى فرماید: این کار را انجام دادم )).
* پیامبراکرم صلوات الله علیه فرمود: هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، مستوجب خشنودی خدا می شود و غضب الهی از او دور می گردد و دری از درهای جهنم بر روی او بسته می شود.
پیامبراکرم(ص) فرمود: ماه رجب، ماه استغفار امت من است. پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است.
* روز پنج شنبه اول آن ماه – در صورت امکان و بلا مانع بودن- روزه گرفته شود. چون شب جمعه شد؛ ما بین نماز مغرب و عشاءدوازده رکعت نماز اقامه شود که هر دو رکعت به یک سلام ختم می شود و درهر رکعت یک مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، دوازده مرتبه سوره توحید خوانده شود. و چون دوازده رکعت به اتمام رسید، هفتاد بار ذکر” اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله” گفته شود.
پس از آن در سجده هفتاد بار ذکر” سبوح قدوس رب الملائکة والروح” گفته شود. پس از سر برداشتن از سجده، هفتاد بار ذکر” رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلی الاعظم” گفته شود. در اینجا می توان حاجت خود را از خدای متعال درخواست نمود. ان شاء الله به استجابت می رسد.
پیامبراکرم صلوات الله علیه در فضیلت این نماز می فرماید:
کسی که این نماز را بخواند، شب اول قبرش خدای متعال ثواب این نماز را با زیباترین صورت و با روی گشاده و درخشان و با زبان فصیح به سویش می فرستد. پس او به آن فرد می گوید: ای حبیب من، بشارت بر تو باد که از هر شدت و سختی نجات یافتی.
میّت می پرسد تو کیستی؟ به خدا سوگند که من صورتی زیباتر از تو ندیده ام و کلامی شیرین تر از کلام تو نشنیده ام و بویی، بهتر از بوی تو نبوئیده ام.
آن زیباروی پاسخ می دهد: من ثواب آن نمازی هستم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب به نزد تو آمده ام تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود و قیامت بر پا شود، من سایه بر سر تو خواهم افکند.
