احادیث تربیتی
قال علی علیه السلام: اِنَّ لِلقُلُوبِ شهوَهً وَ کِراههً وَ اِقبالاً وَ اِدباراً فَأتوُها مِن اقبالِها وَ شَهوَتِها، فَاِنَّ القَلبَ اِذا اُکرِهَ عَمِی. علی علیه السلام فرمود : دل ها را حالت خواستن و ناخواستن و روی آوردن و پشت کردن است. از راه خواسته ها و تمایلات، سراغ قلب ها بروید، چرا که اگر دل را به کاری مجبور کنند، کور می شود. – غرر الحکم 6/206. نهج البلاغه، صبحی صالح، حکمت 193 * * * * * * * * * قال علی علیه السلام : ِان لَم تَکُن حَلیماً فَتَحلَّم، فَاِنَّهُ قَلَّ مَن تَشَبَّهَ بِقَومٍ اِلاّ اَوشَکَ اَن یکُونَ مِنهُم. علی علیه السلام فرمود : اگر حلیم و بردبار نیستی، خود را به بردباری و حلیمی بزن، چرا که هیچ کس خود را شبیه کسی نمی سازد، مگر اینکه امید است از آنان باشد. – وسائل الشیعه، ج11، ص212، نهج البلاغه، حکمت 207. * * * * * * * * * عن امیرالمومنین علیه السلام : اِذا هِبتَ اَمراً فَقَع فیهِ فَاِنَّ شِدَّهَ تَوَقّیهِ اَعظَمُ مِمّا تَخافُ مِنهُ. علی علیه السلام فرمود : هرگاه از کاری هراس و بیم داشتی، خود را در آغوش همان کار بیفکن، چرا که سختی پرهیز و هراس، بزرگتر از خود آن چیزی است که از آن می ترسی. – نهج البلاغه، صبحی صالح، حکمت 175. * * * * * * * * * عن امیر المومنین علیه السلام : ذَوُوا العُیوبِ یحِبُّونَ اِشاعَهَ مَعائِبِ النّاسِ لِیتَّسَعَ لَهُمَ العُذرُ فِی مَعایبِهِم. از امیرالمومنین علیه السلام روایت است که : افراد عیب دار، دوست دارند تا عیوب مردم را پخش کنند تا بهانه ای برای معایب خویش فراهم آید. (با یافتن شریک جرم، می کوشند خطای خویش را پنهان کنند) – غرر الحکم، (چاپ دانشگاه) ج4، ص340. * * * * * * * * * عن ابی عبدالله علیه السلام : اِذا اَحبَبتَ رَجُلاً فَاَخبِرهُ بِذالِک فَاِنَّهُ اَثبَتَ لِلمَوَدَّهِ بَینَکُما. امام صادق علیه السلام فرمود : هرگاه کسی را دوست داشتی به او خبر بده، چرا که این کار، دوستی میان شما را استوارتر می سازد. – اصول کافی،ج2، ص644. * * * * * * * * * قال علی علیه السلام : نُصحُکَ بَینَ المَلاءِ تَقریعٌ. علی علیه السلام فرمود : نصیحت کردن تو ( دیگران را ) در حضور جمع، خرد کردن و کوبیدن شخصیت طرف است. – میزان الحکمه،ج10، ص 582 (به نقل از غرر الحکم) * * * * * * * * * قال علی علیه السلام : تَکَبُّرُکَ فِی الوِلایهِ ذُلٌّ فِی العَزلِ. علی علیه السلام فرمود : تکبّر ورزیدن تو در دوران ریاست و سرپرستی، موجب ذلّت در ایام برکناری است. – غرر الحکم (چاپ دانشگاه)ج3، ص 316، * * * * * * * * * قال نبی (صلی الله علیه وآله و سلم) : مَن کانَ عِندَهُ صبِی فَلیتَصابَّ لَهُ. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : کسی که در نزد او کودکی وجود دارد باید ( در برخوردهای تربیتی، خویش را تا سر حدّ آن کودک تنزّل دهد و ) با وی کودکانه رفتار نماید. – وسائل الشیعه/ج15/ ص 203 * * * * * * * * * قال الکاظم علیه السلام : اِذا وَعَدتُمُ الصبیان فَفُوالَهُم، فَاِنَّهُم یرَونَ اَنَّکُم الَّذینَ تَرزُقُونَهُم اَنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیسَ یغضِبُ بِشَئٍ کَغَضَبِهِ للنِّساء وَالصبیان. امام کاظم علیه السلام فرمود : آنگاه که فرزندانتان را وعده ای دادید عمل کنید چون آنها شما را رازق خود می پندارند، خداوند آن قدر که برای فرزندان و زنان خشمناک می گردد، برای چیز دیگری خشمناک نمی شود. * * * * * * * * * قالَ بَعضُهُم شَکَوتُ اِلی اَبی الحَسَن علیه السلام اِبناً لِی فَقالَ: لا تَضرِبهُ وَاهجُرهُ وَ لا تُطِل. شخصی به حضرت امام موسی بن جعفر علیه السلام رسید و از ناهنجاری های فرزندش شکایت کرد. حضرت فرمود: فرزندت را کتک نزن، بلکه برای تأدیب و تنبیه از او قهر کن و توجّه داشته باش که قهر تو طولانی نشود. * * * * * * * * * قال علی علیه السلام : عَلِّموُا أَولادَکُمُ الصلاهَ وَ خُذُوهُم بِها اِذا بَلَغوا الحُلُم. حضرت علی علیه السلام فرمود: نماز را به فرزندان خود پیش از رسیدن به سنّ تکلیف، تعلیم بدهید و آنگاه که به حدّ بلوغ شرعی رسیدند. انجام فریضه نماز را از آنها بخواهید. غررالحکم * * * * * * * * * قال رسول الله صلی الله علیه و آله : عَلِّمُوا اَبناءَکُمُ السَّباحَهَ وَ الرَّمی وَ المَرئَهَ اَلمَغزَلَ. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : به فرزندان خود شنا و تیراندازی را آموزش دهید و به زنان نخ ریسی را بیاموزید. – نهج الفصاحه/ ص 413 * * * * * * * * * قال علی علیه السلام : اِنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَا لاَرضِ الخالِیهِ ما اُلقِی فیها مِن شَیئٍ قَبِلَتهُ. حضرت علی علیه السلام فرمود : دل نوجوان مانند زمین آماده است که هر بذری در آن افشانده شود می پذیرد. * * * * * * * * * عن الباقر علیه السلام قال: مَن عَلَّمَ بابَ هُدی، کانَ لَهُ اَجرُ مَن عَمِلَ بِهِ وَ لا ینقُص اولئِکَ مِن اُجُورِهِم. امام باقر علیه السلام می فرماید : کسی که باب هدایتی (راه روشنگری) را (به دیگران) آموزش دهد، اجر و مزدی همانند رهروان آن راه برای او خواهد بود بدون اینکه از مزد او کم شود. – الحیاه/ج1، ص 61 به نقل از بحار الانوار. * * * * * * * * * قال امیر المؤمنین علیه السلام : خَیرُ العِلمِ ما اَصلَحتَ بِهِ رَشادَکَ، وَ شَرُّه ما اَفسَدتَ بِهِ مَعادَکَ. فرمود امیر المؤمنین علیه السلام : بهترین علم، آن علمی است که به وسیله آن راه رشد و هدایت را اصلاح کنی و بدترین علم، علمی است که به آن آخرت را تباه گردانی . – غرر الحکم/ فصل 29، حدیث 75 * * * * * * * * * قال امیر المؤمنین علیه السلام : عَلمٌ لا یصلِحُکَ ضَلالٌ، وَ مالٌ لاینفَعٌکَ وَ بالٌ. فرمود امیرالمؤمنین علیه السلام : علم و دانشی که تو را اصلاح نکند گمراهی و مال وثروتی که برای تو سودمند نباشد؛ مایه ی عذاب و ناراحتی است. – غرر الحکم/ حرف ع * * * * * * * * * قال رسول الله صلی الله علیه و آله : رَجِمَ اللهُ عَبداً اَعانَ وَلَدَهُ عَلی بِرهِّ بِالاحسانِ اِلَیهِ وَ التَّالُفِ لَهُ وَ تَعلیمِهِ وَ تَأدِیبِهِ. فرمود رسول خدا صلی الله علیه و آله : درود و رحمت خدا بر بنده ای که فرزندش را با خوش رفتاری و انس و الفت و آموزش و پرورش صحیح، در نیکوکاری، یاری و مساعدت نماید. – مستدرک الوسائل/ج15، ص 169. * * * * * * * * * قال رسول الله صلی الله علیه و آله : مَن طَلَب باباً مِنَ العِلمِ لِیصلِحَ بِِهِ نَفسَهُ اَولِمَن بَعدَهُ؛ کَتَبَ اللهُ لَهُ مِنَ الاَجرِ بِعَدَدِ رَملِ عالِجٍ . رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که به منظور اصلاح خود یا دیگران عملی (یا بخشی از عمل) را دنبال کند، خداوند به عدد ریگ های بیابان برای او اجر و ثواب می نویسد. – کنزالعمل/ج10، حدیث 28837. * * * * * * * * * قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اَیتُهَا الاُمَّهُ ! ِانی لا اَخافَ عَلَیکُم فَیما لا تَعلَموُنَ، وَلکِن انظُروُا کَیفَ تَعلَموُنَ فِیما تَعلَموُن. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: ای مردم، من از آنچه نمی دانید بر شما بیم ندارم، ولی بنگرید آنچه را می دانید چگونه عمل می کنید. – کنز العمل/ج10، حدیث 29003. * * * * * * * * * قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اوصیکُم بِالشُّبانٍ خَیرًا فَاَنَّهُم أَرَقُّ اَفئِدَهً، ِانَّ الله بَعَثَنی بَشیراً وَ نَذیراً، فَحالَفَنِی الشُبّانُ وَ خالَفَنِی الشُّیوخ. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: سفارش می کنم شما را با جوانان به خوبی و نیکی رفتار کنید؛ چرا که آنان نازک دل ترند. خداوند مرا به پیامبری برانگیخت، جوانان به من گرویدند و یاری ام کردند و بزرگسالان به مخالفت برخاستند . * * * * * * * * * قال رسول الله صلی الله علیه و آله : یا اَباذَر ما مِن شابٍّ یدَعُ للهِ الدُّنیا وَ لَهوَها وَ اَهرَمَ شَبابَهُ فِی طاعَهَِ اللهِ اِلاّ اَعطاهُ اللهُ اَجرَ اِثنَینِ وَ سَبعینَ صدّیقاً. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ای اباذر ! هیچ جوانی به خاطر خدا از دنیا و سرگرمی های آن روی نگرداند و جوانی خویش را به طاعت خدا پیر نکند، مگر این که خداوند پاداش 72 صدیق را به او عطا فرماید. * * * * * * * * * قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اِنَّ اللهَ تَعالی یباهی بِالشابِّ العابِدِ الملائِکَهَ، یقُولُ: اُنظُروُا اِلی عَبدی! تَرَکَ شَهوَتَهُ مِن أَجلی. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند به وجود جوان اهل عبادت بر فرشتگان مباهات می کند و می فرماید: بنده ی مرا ببیند ! به خاطر من چگونه از لذّت جسمانی خویش گذشته است. – میزان الحکمهج5 ص 9 * * * * * * * * * قال رسول الله صلی الله علیه و آله : فَضلُ الشّابِّ العابِدِ الَّذی تَعَبُّدَ فِی صباهُ عَلی الشّیخِ الَّذی تَعَبُّدَ بَعدَ ما کَبُرَ سِنُّهُ، کَفَضلِ المُرسَلینَ عَلی سائِرِ الناسِ. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: برتری جوانی که در جوانی خدا را عبادت می کند بر پیری که پس از پیر شدن به عبادت می-پردازد، مانند برتری پیامبر الهی نسبت به دیگران است. – میزان الحکمهج5 ص9 * * * * * * * * * رُوِی اَنَّ فَتی مِنَ الاَنصارَ کانَ یصلی الصلاهَ مَعَ رَسُولِ اللهِ وَ یرتَکِبُ الفَواحِشَ، فَوُصفَ ذالِکَ لِرَسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : اِنَّ صلاتَهُ تَنهاهُ یوماً ما، فَلَم یلبَث اَن تابَ. روایت شده جوانی از انصار در نماز جماعت با پیامبر خدا شرکت می کرد ولی کارهای زشت را نیز مرتکب می شد به حضرت رسول صلی الله علیه و آله خبر دادند. حضرت فرمود: بالاخره نمازش روزی او را نجات داده و از کارهای زشت بازش می دارد. پس از مدتی نگذشت که جوان توبه کرد. – بحار الانوارج82 ص 198 * * * * * * * * * قال علی علیه السلام : اَولَی الاَشیاءِ اَن یتَعَلَّمَهَا الاَحداثُ، الاَشیاءُ الَتی اِذا صاروُا رِجالاً اِحتاجُوا اِلَیها. حضرت علی علیه السلام فرمود: سزاوارترین علوم و دانش هائی که جوانان باید فرا گیرند، چیزهایی است که وقتی بزرگ شدند به آن ها نیاز خواهند داشت. (جوانان باید دوراندیش باشند تا بتوانند فردا و فرداها را نیز بخوبی ببینند.) – شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدیدج2 ص 333 ک 817 * * * * * * * * * قال علی علیه السلام : اِنَّما قَلبُ الحَدَثَ کَالاَرضِ الخالِیهِ مَهما اُلقِی فیها مِن کُلِّ شَئٍ قَبِلَتهُ. علی علیه السلام فرمود: دل جوان به زمین آماده و پاکی می ماند که هر بذری در آن بپاشید، همان را قبول خواهد کرد. – نهج البلاغه نامه 31 * * * * * * * * * قال علی علیه السلام : اَصنافُ السُّکرِ اَربَعَهٌ: سُکرُ الشَّبابِ وَ سُکرُ المالِ وَ سُکرُ النَّومِ وَ سُکرُ المُلکِ. حضرت علی علیه السلام فرمود: مستی چهار قسم است: 1 ـ مستی جوانی 2 ـ مستی ثروت 3 ـ مستی خواب 4 ـ مستی ریاست – تحف العقول ص 126 * * * * * * * * * قال صادق علیه السلام : مَن قَرَءَ القُرآنَ وَ هُوَ شابٌّ مُؤمِنٌ اِختَلَطَ القُرآنُ بِلَحمِهِ وَ دَمِهِ. . . امام صادق علیه السلام می فرمایند: جوان مؤمنی که به قرائت قرآن می پردازد، قرآن با گوشت و خونش می آمیزد. – اصول کافیج4 ص 414 ، ح 4 * * * * * * * * * عن جعفر بن محمد علیه السلام قال: بادِروُا اَحداثَکُم بِالحَدیثِ، قَبلَ اَن تَسبِقَکُم اِلَیهِمُ المُرجِئَهُ. امام صادق علیه السلام به شیعیان توصیه می کند: نوجوانان را دریابید و به آنان حدیث و دین بیاموزید پیش از آنکه مرجئه (گروهی منحرف) بر شما پیش دستی کرده و جوانان را بربایند. – محاسن برقی (ره) ص 605 * * * * * * * * * قال الصادق علیه السلام : لَستُ اُحِبُّ اَن اَری الشابَّ مِنکُم اِلاّ غادِیاً فِی حالَینِ: اِمّا عالِماً اَو مُتَعَلَّماً، فاِن لَم یفعَل فَرَّطَ، فَاِن فَرَّطَ ضَیعَ، فَاِن ضَیعَ اَثِمَ، وَ اِن اَثِمَ سَکَنَ النارَ، و الذی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالحَقِّ. امام صادق علیه السلام می فرماید: دوست ندارم یکی از شما جوانان را ببینم مگر در دو حال: یا دانا یا در حال یادگیری و دانش اندوزی. اگر جوان چنین نکند کوتاهی کرده و جوانی خویش را تباه ساخته و اگر بهار عمر خویش را تباه کند به خطا رفته و چنین جوانی در جهنم و دوزخ خواهد بود، قسم به خدایی که محمّد را به حق مبعوث کرده است. – الحیاهج1 ص 41 و نیز بحار الانوارج1 ص 170 به نقل از امالی طوسی (ره) * * * * * * * * * قال ابوالحسن الرّضا علیه السلام : اِنَّ الصبیانَ قالوا لِیحیی علیه السلام اِذهَب بِنا لِنَلعَب فَقالَ: ما لِلَّعبِ خُلِقنا. امام رضا علیه السلام می فرمایند : کودکانی چند به حضرت یحیی علیه السلام ، (که در آن زمان نوجوانی بیش نبود) گفتند: تو نیز بیا برویم بازی کنیم . حضرت یحیی علیه السلام فرمود : ما برای بازی آفریده نشده ایم ! – مجمع البیانج6 ص 781 و نیز المیزانج14 ص 15 * * * * * * * * * قال امیرالمومنین علیه السلام : اُزجُرِ المُسیءَ بِثَوابِ المُحسِنِ علی علیه السلام فرمود : بدکار را با پاداش دادن به نیکوکار از انجام کارِ بد باز دار. نهج البلاغه * * * * * * * * * قال امیرالمومنین علیه السلام : مِنَ العِصمَهِ تَعَذُّرُ المَعاصی علی علیه السلام فرمود : ترکِ گناه به جهت دست نیافتن بر آن نوعی محفوظ بودن از گناه است. نهج البلاغه “کل شی یحتاج الی العقل و العقل یحتاج الی الادب” غرر الحکم، شماره 5102 هر چیزی نیازمند عقل و عقل نیازمند ادب می باشد. “انما الشرف بالعقل و الادب لا بالمال و الحسب” غررالحکم، شماره 5106 بدرستیکه شرف انسانی به عقل و ادب است و نه به مال و حسب. عن ابی عبدالله علیه السلام: “… فوجب علی العاقل طلب العلم و الادب الذی لا قوام له الا به” اصول کافی،ج1، ح 34،ص 34. از امام صادق علیه السلام روایت شده است : انسان خردمند واجب است که در جستجوی علم و ادب باشد؛ علم و ادبی که قوام زندگی به آن است.
گردآورنده:محمدحسین قاسمی شیری
نکات مهم کاربردی در تربیت کودکان و نوجوانان1
نکات مهم کاربردی در تربیت کودکان و نوجوانان 1. مربیان و والدین باید مددکار کودکان باشند و به جای پرخاشگری و ارعاب آنان، با صبر و تحمل و برخوردی محبت آمیز، علاوه بر ایجاد اعتماد به نفس و احساس امنیت در آنان زمینه شکوفایی استعدادهایشان را فراهم سازند. 2. در دوره ابتدایی تمام فعالیتهای پرورشی – آموزشی باید با تنوع و جذابیت و تواءم با تشویق و سرگرمی باشد و از آن جا که بازیهای کودکان برای رشد آنان ضرورت دارد و وسیله ای بسیار مهم برای تربیت جسم و روح و اندیشه و عواطف و احساسات آنان به شمار می رود، هنر مربی گری در تربیت نونهالان به کارگیری و تلفیق بازیها با مسائل تربیتی و آموزشی است. 3. والدین و مربیان باید ساعتهایی از روز را برای پاسخگویی و برخورد صحیح با کودکان و فرزندان خود اختصاص دهند. همچنین باید جهت تصمیم گیری در مقابل در خواستها و یا رفتارهای کودک، معیارها و ضوابط صحیحی را در نظر بگیرند. عدم شناخت صحیح و نداشتن دیدگاه تربیتی درست درباره کودکان و عدم رعایت آداب و سنن اسلامی، موجب غفلت از ایجاد تحولات عمیق در شخصیت انسان می گردد. متاءسفانه بسیاری از والدین و مربیان هنوز هم وظایف خود را درباره فرزندانشان نمی دانند و با خشونت و بی اعتنایی با آنان برخورد می کنند و حتی والدین و معلمان به جای شکوفا نمودن استعدادهای خدادادی کودکان به تحقیر و تنبیه و سرزنش آنان می پردازند. اجبار به کودکان 4. از دستور دادن مستقیم و مکرر به کودکان خودداری کنیم؛ بگذاریم خودش آن گونه رفتاری را که از او انتظار داریم درک و احساس کند. 5. کودکان را بزور و به طور تحمیلی به کاری مجبور نکنید، بخصوص هنگامی که مشغول بازیهای مورد علاقه خود هستند؛ مثلا، بهترین زمان برای خوابیدن، موقعی است که آنها بر اثر فعالیتهای مورد علاقه شان خسته شده اند. بنابراین، مناسبترین زمان در خواست از آنان، هنگامی است که زمینه های احساس نیاز و علاقه به انجام کاری را در آنها مشاهده کنیم. 6. خصلتهای نیک والدین، بخصوص مادر، همچون سخاوت، شجاعت و… جهت اصلی شکل دادن به شخصیت کودک را در روابط اولیه او تعیین می کند. آزاد منشی والدین که جنبه های مشخصه آن، آزادی دادن به کودکان و هم صحبت شدن و اهمیت دادن به اظهار نظر آنان، و همچنین مشورت و تبادل نظر در تصمیمات خانوادگی است، موجب شکوفایی زمینه های سازندگی، خلاقیت، کنجکاوی و آزاد اندیشی و رهبریت نونهالان می گردد. 7. ارتباط شدید عاطفی کودک با پدر و مادر، او را به سوی همکاری با آنان سوق داده و زمینه اطاعت از فرمانهای آنان را فراهم می سازد، زیرا به تجربه، ثابت شده که کودکان مطیعتر، کودکانی بوده اند که مادرانشان در خصلتهای زیر از سایرین برتر بوده اند: 1) نسبت به خواسته های کودک، حساسیت داشته و همواره بدان توجه می کردند. 2) کودک را در هر شرایط و موقعیتی پذیرا بودند. 3) با تدبیر و سیاست، با وی همکاری می کردند و هرگز اراده خود را با زور و شدت عمل به او تحمیل نمی کردند. 4) به کودکان خود احترام می گذاردند. 5) در عین ابراز محبت، قاطع و استوار بودند. 6) با عدالت و انصاف با آنها و سایر کودکان، رفتار می کردند. 8. هنگام خواب، بهترین زمان برای قصه گویی است که می توان بهترین سرگذشتها را با زبانی ساده برای کودکان بازگو نمود که این خود در شخصیت سازی کودکان، بسیار مؤ ثر است. 9. درک این مساءله که کودکان به مهر و محبت نیاز دارند به ما هشدار می دهد که برخوردهای خشن و قهرآمیز، موجب انحراف مسیر رفتار عادی کودک گشته و سخت گیریهای بیجا و خواستن تکلیفهای مکرر و دشوار از آنان یک نوع حالت دفاعی همراه با لجاجت در آنان ایجاد می نماید، بطوری که آزادی از آنها سلب شده و گاهی برای رسیدن به خواسته هایشان به دروغ، متوسل می گردند. 10. از آن جا که کودک، تحت تاءثیر شدید والدین است، رفتار و عادتها و خصلتهای مثبت یا منفی را از طریق تقلید از والدین کسب می کند. بنابراین، چنانچه والدین به یکدیگر دروغ بگویند، کودک نیز به دروغگویی کشیده می شود. ادامه دارد……..
نویسنده:محمدحسین قاسمی شیری
نکات مهم کاربردی در تربیت کودکان و نوجوانان2
11. گرایشها و معاشرتهای خانوادگی با افراد خوش اخلاق و متدین، موجب علاقه به مسائل مذهبی و رشد خصوصیتهای اخلاقی کودکان خواهد شد. 12. از کودکان نمی توان انتظار داشت که پیوسته صامت و ساکت و بدون در خواست و سؤ ال از ما، در گوشه ای نشسته و فقط به درس خواندن مشغول باشند، بلکه باید به نیاز روحی و جوشش درونی آنان در این دوران پر انرژی و تحرک، توجه نماییم. 13. کودک رفتار والدین و مربیان را به منزله یک پیام تلقی می کند؛ پیامی که می رساند چه چیزهایی قابل پذیرش و مطلوب و چه چیزهایی نادرست و نامطلوب است. اگر اولیای امور در اجرای خواسته های خود تردید نشان دهند، یا یک بار رفتاری را بپذیرند و بار دیگر آن را رد کنند، در این صورت نونهالان را در یک موقعیت سرگردانی قرار داده اند؛ چرا که در این صورت آنان رفتار مشخصی را به عنوان عمل مطلوب و پسندیده یا نامطلوب و ناپسند نخواهند شناخت و دچار اضطراب خواهند شد. 14. میزان اختیار و آزادی دادن به کودکان در خانه یا در کلاس، مشروط به حفظ کنترل و انضباط آنان است؛ بنابراین، آزادی را در قبال کنترل و حفظ انضباط می توان محک زد. 15. مربیان باید در رفتار و تصمیم گیریهای خود بر پایه استدلال و منطق عمل نمایند و همواره عواقب و پیش بینی ها و آینده نگریهای لازم را درباره تصمیمات و یا دستورهایی که صادر می کنند، در نظر بگیرند. 16. اولیا و مربیان باید در بر خورد با کودکان، رفتاری پسندیده و آگاهانه و مبتنی بر آزادی ارائه دهند، نه این که بطور ناگهانی و عکس العملی و انفعالی با آنان رفتار کنند تا اختلافات روانی و رفتاری در آنان پدید نیاید. 17. والدین و مربیان همیشه درباره دستورهایی که صادر می کنند باید بیندیشند که: 1) چه چیزهایی اساس تصمیم آنان را تشکیل می دهد؟ 2) اقتضای سنی کودک چه نوع عمل و عکس العملی را می طلبد؟ 3) رغبت و علاقه کودک چه روشی را ایجاب می کند؟ نکات پرورشی در دوره ابتدایی 18. کودکان باید نسبت به رفتاری که مربیان و والدین از آنان انتظار دارند دقیقا آگاهی داشته باشند. 19. کودکان باید بدانند مقررات مربوط به آنان به چه علت و برای چه وضع شده است و دلیل کارها را بدانند تا بهتر پذیرا باشند؛ در این راستا باید سعی شود هر ضابطه و مقرراتی که وضع می شود، دلیل منطقی از دیدگاه کودک داشته باشد. 20. به کودکان باید فرصت داد تا رفتار مطلوب و شایسته را مشاهده و تمرین نمایند و بعد از تمرین رفتار خاصی و یا عادت مطلوبی، معلم وظیفه دارد، دلیل درست بودن آن را ذکر نماید. ادامه دارد…..
نویسنده:محمدحسین قاسمی شیری
استمناء(خودارضایی) و راههای مقابله با آن
«استمنا» یا «خودارضایی» یکی از راه های انحرافی در ارضای میل جنسی است که نسل جوان را در معرض آسیب های جدی قرار میدهد. از همین رو میتوان آن را نوعی انحراف جنسی یا بیماری نامید که با جدیت باید در درمان آن کوشید. آسیب های ناشی از خودارضایی به گونه های مختلفی تقسیم پذیر است که به اختصار به برخی از آنها اشاره میشود: یک. آسیب های جسمانی یکی از روش های شناخت پیشرفت بیماری ها در پزشکی، مرحله بندی (staging) علایم بیماری است. براین اساس، برحسب عوارض ایجاد شده در بیمار مبتلا به خودارضایی، سه مرحله (stage) بیان شده است:(masturbation.www.herballove.com /library /resource overmas/stage.asp/ Stages of excessive ) 1. مرحله مشکل ساز (Problematic) در افرادی که مدتی است گرفتار خودارضایی شده اند، زودرس ترین عوارض ناشیاز خودارضایی عبارت است از: الف. خستگی و کوفتگی (Fatigues/Tiredness)، ب. عدم تمرکز حواس (Lack of concentration)، ج. ضعف حافظه (Poor memory)، د. استرس و اضطراب (Stress/Anxiety). 2. مرحله گرفتاری شدید (Severe) بروز علایم زیر در فرد گرفتار، نشان دهنده آن است که شدت ابتلای وی یا مدت آن بیش از مرحله اول است و در نتیجه عوارض شدیدتری ظاهر شده است: الف. خستگی و کوفتگی (Fatigues/Tiredness)، ب. نوسان خلق یا تغییرات سریع خلقی (Mood swings)، ج. حساسیت بیش از حد و زودرنجی ( Irritability)، د. کمردرد (Lower back pain)، ه. نازک شدن موها (Thinning hair)، و. ناتوانی جنسی زودرس در جوانی (Youth impotence)، ز. بیخوابی یا بدخوابی و مشکلات مشابه (Insomnia/Sleep problem). 3. مرحله گرفتاری بسیار شدید یا حالت اعتیاد (Addictive) الف. خستگی و کوفتگی (Fatigues/Tiredness)، ب. ریزش شدید موها (Severe hair loss)، ج. تارشدن دید چشم ها (Blurred vision)، د. وز وز گوش (Buzzing in the ears)، ه. انزال زودرس و غیرارادی یا خروج منی به صورت قطره قطره ( prematurelyEjaculation)، و. درد کشاله ران و ناحیه تناسلی (Groin/Testicular pain)، ز. دردهای قولنجی در ناحیه لگن و استخوان دنبالچه ( the pelvic cavity or tail bonePain or cramps in). نحوه پیدایش عوارض در دانش پزشکی، روند پیدایش علایم یک بیماری و چگونگی بروز عوارض و نشانه های کلینیکی، در شناخت هر چه بیشتر یک بیماری بسیار مهم است و میتواند پزشک را در تشخیص و درمان بهتر بیماری و مریض را در پیشگیری کمک کند. به این دلیل مناسب است درباره نحوه پیدایش برخی از عوارض خود ارضایی که در به آن اشاره شد بیشتر به آن توضیح داده شود تا خواننده عزیز با روند پیدایش این عوارض، یا به اصطلاح پاتوفیزیولوژی (Pathophysiology) آن آشنا شود. 1. خستگی و کوفتگی: انقباض شدید و یک مرتبه تمام عضلات بدن در جریان انزال (ارگاسم یا اوج لذت جنسی)، باعث مصرف سریع مواد غذایی ذخیره شده در عضلات و به طور عمده کاهش گلیکوژن (ماده اصلی لازم برای تولید انرژی عضلانی) میشود. خستگی عضلانی تقریبا با سرعت تهی شدن عضلات از گلیکوژن رابطه مستقیم دارد و هرچه این سرعت بیشتر باشد، خستگی بیشتر است فیزیولوژی گایتون، ترجمه دکتر فرخ شادان، تجدید نظر هفتم، 1986 (تهران: چهر، 1365)، ج 1، ص 313.. در خودارضایی، به علت انقباض های مکرر عضلات بدن، ذخایر گلیکوژن عضلات به سرعت تمام میشود و خستگی و کوفتگی همیشه از عوارض بدیهی آن است. 2. ریزش مو: خودارضایی به تدریج با تغییرات هورمونی و شیمیایی که در بدن ایجاد میکند، باعث افزایش هورمون جنسی مردانه؛ یعنی، تستوسترون به دی هیدرو تستوسترون (DHT=Dihydrotestosterone) میشود که از عواقب بالا بودن ماده DHTدر خون، ریزش موها و تاسی و بزرگ شدن پروستات و عوارض ناشی از آن در پیری است. Herballove.com . 3. خود ارضایی مکرر باعث تحریک بیش از حد سیستم عصبی پاراسمپاتیک و افزایش تخلیه اَسِتیل کولین (Acetyle Choline) از انتهای این رشته ها در مغز میگردد که این خود باعث پارهای از عوارض جسمانی و روانی، چون حواسپرتی (Absentmilndedness)، کمی حافظه (Memory)، عدم تمرکز حواس، سیاهی رفتن چشم و در نهایت تاری دید میشود. تمام این علامت ها ناشی از تغییر تعادل میزان مواد شیمیایی موجود در مغز است که بین سلول های عصبی رد و بدل میشود و انتقال پیام های مختلف را بر عهده دارد. 4_men.org . برخی نیز بر این عقیدهاند که علت بروز اختلالات مغزی (مانند حواس پرتی، عدم تمرکز حواس و کاهش حافظه) ناشی از ظرفیت عظیمی از انرژی بدن است که در هر بار انزال، تخلیه شده و هدر میرود؛ زیرا مایع منی حاوی مقدار بسیار زیادی DNA (هسته 400-300، اسپرمی که در هر انزال خارج میشود)، RNA آنزیم ها، پروتئین ها، مواد قندی، لسیتین (Lecithin)، کلسیم، فسفر، نمک های بیولوژیک، تستوسترون و… است. این ذخایر عظیم انرژی – که باید در بدن برای رشد و تقویت بخش های مختلف مورد استفاده قرار گیرد – بیهوده و به طور مکرر از بدن خارج میشود و هر کدام عوارضی را به دنبال میآورند. برای مثال از آنجا که سلول های خونی و پلاکت ها در مغز استخوان ها تولید میشود و به تکامل نهایی میرسد و برای تولید آنها نیز انرژی بسیار زیادی مورد نیاز است؛ در افراد گرفتار خودارضایی، تکامل مغز استخوان و در نتیجه تولید سلول های خونی با مشکل مواجه شده و منشأ کم خونی، ضعف و خستگی در این افراد است. نیز دفع فسفر و لیستین بیش از حد از طریق انزال های مکرر، باعث کاهش ذخایر این مواد میشود که مواد حیاتی برای سلامتی سلول های عصبی هستند و در نتیجه اختلال عملکرد سیستم عصبی، مانند حواس پرتی، عدم تمرکز حواس و… بروز خواهد کرد. www.anael.org . دو. آسیب های روحی و روانی ضعف حافظه و حواسپرتی، اضطراب، منزوی شدن و گوشهگیری، افسردگی، بینشاطی و لذت نبردن از زندگی، پرخاشگری، بداخلاقی و تندخویی، کسالت دائمی و ضعف اراده، احساس حقارت، عدم اعتماد به نفس، احساس گناه و عذاب وجدان بروندادهای روانی و روحی خودارضایی است. شرح پارهای از این موارد در مباحث گذشته روشن شد. سه. آسیب های اجتماعی ناسازگاری خانوادگی، بیمیل شدن به همسر و ازدواج، ناتوانی در ارتباط با جنس مخالف و همسر، احساس طرد شدن، از بین رفتن عزّت، پاکی، شرافت و جایگاه اجتماعی، دیر ازدواج کردن و لذت نبردن از زندگی مشترک جهت آگاهی بیشتر نگا: قائمی، علی، خانواده و مسائل جنسی کودکان، (تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران، چاپ دهم، 1376).. چهار. آسیب های معنوی و اخروی هیچ یک از آسیب های پیش گفته، به اهمیت آسیب های معنوی نیست؛ زیرا آسیب های معنوی، جان و دل و به عبارت دیگر کنه حقیقت وجود آدمی را تباه میسازد. خودارضایی از نظر دین یک گناه است و به تعبیر قرآن زنگار بر دل مینهد: «کَلاَّ بَلْ رانَ عَلی قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ»؛ «چنین مباد! بلکه اعمال (ناشایست) دل های آنان را زنگار زده است».مطففین (83)، آیه 24. زنگ یا زنگار در اشیای مادی، همان چیزی است که روی فلزات و اشیای قیمتی مینشیند و معمولاً نشانه پوسیدن و از بین رفتنِ شفافیت و درخشندگی آن و در نهایت ضایع شدن و از بین رفتن آن است. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان میفرماید: از آیه شریفه سه نکته استفاده میشود: 1. اعمال زشت، نقش و صورتی به نفس و روح انسان میدهند؛ 2. این نقش و صورت خاص، مانع آن است که نفس آدمی حق و حقیقت را درک کند؛ 3. نفس آدمی به حسب طبع اولیهاش صفا و جلایی دارد که با داشتن آن، حق را آن طور که هست درک میکند. طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، (تلخیص)، (قم: دفتر انتشارات اسلامی، بیچا، بیتا)، ج 20، ص 385. همچنین آسیب های معنوی جهان گذران را در مینوردد و اگر اصلاح نگردد، حیات جاودان آدمی را در معرض تباهی و شوربختی قرار میدهد. از این رو نصوص دینی نسبت به آن هشدارهای لازم را داده اند. پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله وسلم در این باره میفرماید: «ناکح الکف ملعون»؛«ملعون است کسی که خودارضایی کند» ری شهری، محمد، میزان الحکمة، ج 12، ص 5654.. امام صادقعلیه السلام نیز میفرماید: «با سه گروه خداوند در روز قیامت سخن نمیگوید و پاکشان نمیخواند و عذابی دردناک دارند، از آن سهاند، خودارضایی کننده و کسی که لواط دهد»همان، ح 19049.. در روایات دیگری امام صادقعلیه السلام خودارضایی را گناه عظیم و مورد نهی الهی معرفی فرموده است همان، ح 19050.. راه های درمان 1. نخستین گام برای درمان این عادت شوم، اعتقاد و ایمان به درمانپذیری آن و دوری از یأس و ناامیدی است. اما رسیدن به نتیجه و ایجاد هرگونه تغییر و دگرگونی نیازمند گذشت زمان، انتخاب راه صحیح و به کارگیری دقیق دستورها است. البته ترک عادتِ نامطلوب، در زمانِ کوتاه بدون راهنمای کارآزموده و دلسوز، امکان ندارد. از همه اینها مهمتر، اراده و خواست فرد، نقش کلیدی و محوری را ایفا میکند. درمان و چاره جویی باید منطبق بر خواست فرد باشد؛ زیرا تا وقتی که او نخواهد، میتوان با قاطعیت گفت که درمان نخواهد شد. بنابراین بیمار اگر بخواهد، میتواند بر بیماری اش غلبه کند و جمله معروف «خواستن توانستن است»، عین حقیقت است. اراده همچون نهالی است که باید آن را پرورش داد تا به مرحله خودشکوفایی و ثمردهی برسد؛ به عبارت دیگر، اراده تقویت شدنی و پرورش یافتنی است و راه پرورش و تقویت آن این است که برخلاف میل خود، اندک اندک به مقابله با این عادت شوم برخیزد تا پس از مدتی لذت توانستن را بچشد ق، مؤسسه پژوهشی – فرهنگی اشراق، خودارضایی یا ارضای انحرافی جنسی، صص 29 – 30.. 2. تلاش برای تقویت اراده از گام های مهم در امر بهبود است. نگویید اراده از ما سلب شده است! ممکن است اراده انسان ضعیف شود؛ ولی هیچ گاه از بین نمیرود. نشانه اینکه هنوز اراده باقی است، این است که شخص این عمل را در حضور دیگران و در هر شرایطی انجام نمیدهد. برای تقویت اراده، راه های زیادی پیشنهاد شده که از جمله آنها تلقین به خود است جهت آگاهی بیشتر نگا: پرسش ها و پاسخ ها دفتر 7 _ پرسش ها و پاسخ های برگزیده (ویراست جدید)، پرسش 46.. ویکتور پوشه – روان شناسِ فرانسوی – میگوید: افراد مبتلا به این عادت شوم، هر روز به دفعات مختلف با تمرکز فکر به خود بگویند: «من به خوبی قادرم این عادت بد را از خود دور کنم، من قادرم». تکرار این عبارت ساده، اثر عجیبی در تقویت اراده و روحیه دارد. پل ژاگو بر آن است که: «تلقین، قبل از خواب نیز مؤثر است»همان، ص 34..جهت آگاهی بیشتر نگا: پرسش ها و پاسخ ها دفتر 7 _ پرسش ها و پاسخ های برگزیده (ویراست جدید) پرسش شماره 46. 3. سعی شود شکم به هنگام خواب، بیش از حد معمول پر نباشد. 4. از پوشیدن لباس های تنگ و چسبان اجتناب گردد. 5. از نگاه کردن به مناظر، فیلم ها و تصاویر تحریک کننده، خودداری شود و شخص به محض مواجهه با این امور، چشم خود را بسته و یا به زمین و یا آسمان نگاه کند. 6. از شنیدن و خواندن مباحث و مطالب جنسی و حتی شوخی های تحریککننده و فکر کردن در این امور، دوری شود. 7. از خوردن مواد غذایی محرک، مانند خرما، پیاز، فلفل، تخممرغ، گوشت قرمز و غذاهای پرچرب – اجتناب و به میزان ضرورت اکتفا شود. 8. قبل از خواب مثانه تخلیه شود. 9. از نوشیدن افراط گونه آب و مایعات پرهیز شود (به خصوص شب ها و قبل از خوابیدن). 10. هیچگاه نباید به بدن عریان خود نگاه کرد. 11. از دست ورزی با اندام جنسی، باید اجتناب نمود و در هیچ شرایطی، نباید دست ورزی کرد! 12. هرگز نباید به رو خوابید. 13. به منظور تخلیه انرژی – زاید بدن، به طور منظم و زیاد باید ورزش کرد. 14. هیچگاه نباید بیکار بود؛ شخص باید برای اوقات فراغت خود، برنامه داشته باشد و آن را با مطالعه، ورزش، زیارت، عبادت و … پر کند. 15. هرگز در مکانی خلوت و تنها و دور از نظر دیگران نباید ماند. 16. هرگاه شخص مورد هجوم افکار جنسی واقع شد، باید بلافاصله از مکان خلوت و دور از نظر دیگران خارج شود و خود را به کاری سرگرم کند. در این زمینه گفت و گو با دوستان، مشارکت در عبادت های جمعی (مانند جلسات دعا، نماز جماعت و…) بسیار مفید است. 17. هفتهای یکی دو روز، روزه مستحبی مفید است و اگر شخص توان آن را ندارد، میزان صَرف غذا را کاهش و فاصله هر وعده غذا را افزایش دهد و یا تعداد دفعات غذا را کاهش داده و به حداقل خوراک اکتفا کند. 18. از سخن گفتن ملایمتآمیز، شوخی و خنده با نامحرمان خودداری کرده واز نرمی و لینت در کلام باید اجتناب ورزید. 19. هیچگاه نباید با نامحرم و جنس مخالف، در مکان خلوت و دور از نگاه دیگران باقی ماند (حتی برای آموزش و …). 20. قرآن زیاد بخواند و درباره معانی آیات آن فکر کند. 21. باید همیشه برای ذهن فکر خود محتوای مطلوب و موضوع مناسب داشت. 22. منشأ این مشکل، عدم پاسخ صحیح و مناسب به یکی از نیازهای واقعی انسان است که باید به طور طبیعی و صحیح (ازدواج) ارضا و تأمین شود. اما اگر به شکل صحیح تأمین نشود، شخص دچار خطا و گناه خواهد شد که عواقب سوء آن نیز دامنگیر او میشود. بنابراین در صورت امکان با کم کردن سطح توقعات و انتظارات، باید برای ازدواج اقدام کرد؛ چرا که بهترین راه حل ازدواج است. 23. از کردارهای پیشین خود باید توبه کرد. خداوند توبه کاران را میبخشد. توبه و اطمینان از قبول توبه، بزرگترین عامل تقویت و دلگرمی برای آغاز حرکتی نو است. گناه هر چه باشد، نباید احساس بیارزشی و نا امیدی به فرد دست دهد. بله! گناه ناراحتی و عذاب وجدان دارد؛ لکن به مفهوم پایان فرصت ها و انتهای راه و نابودی نیست. کسی که از صمیم دل رجوع کند و تصمیم قاطع بر جبران لغزش بگیرد، محبوب درگاه خداوند است: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ»؛ بقره (2)، آیه 222.. چه عاملی از این کارسازتر که شخص گنه کار احساس کند در صورت توبه، خداوند او را دوست میدارد و در نظر خداوند چنان است که گویی گناهی مرتکب نشده است. امام باقرعلیه السلام در این باره میفرماید: «التائب من الذنب کمن لاذنب له»؛اصول کافی، ج 2، ص 435.؛ «توبه کننده مانند کسی است که اصلاً گناه نکرده است». «توبه» یعنی شروع زندگی پاک و سازنده و حرکت در نور و روشنایی. اگر شخص از گناه خویش میترسد، باید از بالاترین گناه (یأس و نومیدی) بترسد. در پایان بار دیگر تأکید می کنیم که اگر کسی بخواهد و اراده ای جدی بر ترک این عمل داشته باشد مطمئناً موفق می شود فقط شرط اساسی آن داشتن اراده ای محکم است که در این باره در نوشته بعدی به آن خواهیم پرداخت. علاوه بر این می توان با مطالعه تجربه های موفق افرادی که مدت ها با این معضل دست و پنجه نرم می کردند و بخاطر عدم شناخت کافی یا جدی نگرفتن راه مقابله با آن و یا به هر دلیل دیگری گرفتار این رفتار ناپسند بوده اند، این احساس را در خود تقویت کرد که واقعاً خواستن توانستن است زیرا در مسیر مبارزه با این گناه، احساس ضعف و سستی کردن آفتی بزرگ است. اکنون از تمام خوانندگان گرامی چه خوب است این درخواست را داشته باشیم که تجربه موفق خود را ذکر کرده تا دیگران نیز قوت قلب کافی برای مبارزه و مقابله با چنین انحراف رفتاری را پیدا کنند گر چه روشن است که می توان با یک برنامه ریزی مناسب و عمل به راهکار های ارائه شده به طور دقیق و کامل به چنین هدفی دست یافت و تجربه های موفقیت آمیز برخی افراد گواه آشکاری بر این مطلب است. بیان تجربه های موفق توسط خوانندگان برای دیگر عزیزان می تواند بسیار مفید باشد. بنابراین آماده شنیدن اظهار نظرها و بیان تجربه های موفق تمام عزیزان هستیم تا آن را در اختیار دیگران قرار دهیم.
نویسنده:حجةالاسلام شاکرین باهمکاری دکتر حسن قدوسی زاده