هندوستان بزرگترین سرزمین از لحاظ کثرت و تنوعات دینی و عرفانی است. قدیمی ترین کتابی که انسان از آن سراغ دارد و تاریخ مشخصی در مورد آن در دست نیست. کتاب قانون فقهی هند و یا منو دهر ماساسترا Manu Dharma Sastraاست. در مولفات دانشمندان قرن هفتم پیش از میلاد نام این کتاب دیده می شود . در عصر حاضر سرزمین هند دارای مسالک متفاوت عرفانی و اخلاقی است. گروهی از این مکاتب رابطه نزدیکی با ادیان بزرگ هند دارند و چه بسا زیر مجموعه ادیان عظیم هندو قرار گیرند و گروهی دیگر کاملاً مجزا و متفاوت از ادیان قدیم هندی هستند . اما ادیان بزرگ هند و اغلب مانند استوانه ای قدرتمند، تکیه گاه بسیاری از مذاهب نوظهور هندی است. برخی از این استوانه های عرفان هندو به اختصار عبارتند از : هندوسیم : آیین هندوسیم یا برهمنیزم دارای فرقه های بی شماری است. که هریک از آن با تکیه بر قسمتی از آیین هندوسیم و تفسیر گوناگون از آن پدید آمده اند. بنیانگذار این آیین شناخته شده نیست و در آن از فرهنگ و آداب و رسوم اجتماعی سخن گفته شود که با ریاضت و تهذیب نفس پیچیده شده برهمنیزم بدین اصل معتقد است که خطای عمده انسان در طی اندیشه و تفکر اوست و شقاوت ها و بدبختی های او نتیجه مطالعه و فریبی است که در مظاهر اشیاء موجود است و ربطی به گناه ها و خطاهای او در زندگی ندارد. هندوها و بودایی ها فکر می کنند که رستگاری انسان بسته به رهایی او از مظاهر فریبنده و حدود گمراه کننده عالم جسم است که باید خود را از قید آن رها کرد. به جهان روحانیت و عقلانیت پناه برند و در آنها به حقیقت محض که ضامن سعادت جاویدی است نائل گردند 3. جینیزم : جین به معنای پیروز اقتباس از آیین هندو است. آیین جین علاوه بر پذیرش معارف هندویی، مسائل تازه ای را مطرح می کند و بر قواعد اخلاقی شدیدی اصرارورزد. به عقیده جینی ها رستگاری بر دو اصل استوار است .یکی ریاضت کشی و دیگری اهیمسا یا پرهیز از آزار جانداران که تا نباتات و جمادات پیش می رود کندن زمین برای کشاورزان ممنوع شمرده می شود. با آنکه خوردن میوه درختان مجاز است. استفاده از محصولات زیرزمین همچون چغندر، هویج، شلغم و … که کندن زمین را همراه دارد حرام است 4. از عجیب ترین آداب این مذهب فضیلت بسیار و ثواب فراوان خودکشی از طریق ترک غذا و آب است. همچنین پوشیدن لباس حرام است در حالی که فرقه عظیمی از ایشان هیچ لباسی را نمی پوشیدند . آیین جینیزم اعمال دینی خود را سرچشمه سعادت و راه نجات می داند. و معتقد است که انسان نتیجه این اعمال را خواهد دید و راه صعود را آلایش از ماده بیان می کند . آیین سیک : برگرفته از عرفان اسلامی و هندی است و بزرگترین تعلیم آن اعتقاد به خدای واحد قادر و خالق جهان خلاصه می شود و راه وصول به رستگاری و نجات را غوطه ور شدن در ذکر حق می داند و عبادات و طاعات ظاهری مسلمانان و هندوان را کاری عبث دانسته اصالت را به اندیشه و تعمق در یاد حق خلاصه می داند . مریدان آیین سیک برای خود پنج شعار قرار دادند که هریک در زبان پنجابی با حرف کاف شروع می شود: 1) کس : باقی گذاشتن موی سر و صورت 2) کونکا : همراه داشتن شانه 3) کاچک : پوشیدن زیر شلوار کوتاه 4) کارا : داشتن دستبند آهنین 5) کاندا : حمل شمشیر یا خنجر فولادی . پی نوشت ها 1) جان بی ناس. تاریخ جامع ادیان. ترجمه علی اصغر حکمت. انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ سیزدهم 1382. ص 128 2) حسین توفیقی. آشنایی با ادیان بزرگ. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی چاپ چهارم 1380. ص 44 3) همان. ص 51.

گردآورنده:محمدحسین قاسمی شیری